نحوه ترخیص کالا از گمرک چگونه است؟

ترخیص کالا از گمرک چیست؟

ترخیص کالا از گمرک به مجموعه مراحلی گفته می‌شود که طی آن یک محموله وارداتی یا صادراتی، پس از بررسی‌های قانونی، اجازه خروج از محوطه گمرک و ارسال بار به کشورهای مختلف را دریافت می‌کند. در این فرآیند، مدارک مختلف مانند فاکتور خرید، بارنامه، لیست بسته‌بندی و مجوزهای موردنیاز بررسی می‌شود تا مشخص شود کالا مطابق مقررات وارد یا صادر شده است. پرداخت حقوق و عوارض دولتی نیز بخش مهمی از این روند است. انجام صحیح این مراحل معمولاً نیازمند آشنایی دقیق با قوانین گمرکی و تجربه عملی در روند اداری گمرک است.

محاسبات اظهارنامه برای ترخیص کالا از گمرک

اظهارنامه گمرکی یکی از اسناد اصلی برای ترخیص است و تمام اطلاعات کالا، ارزش، وزن، تعرفه و نوع مصرف در آن ثبت می‌شود. محاسبات این اظهارنامه نقش تعیین‌کننده‌ای در هزینه نهایی ترخیص دارند؛ زیرا مبلغ حقوق ورودی، مالیات‌ها و عوارض براساس همین اطلاعات محاسبه می‌شود. کوچک‌ترین اشتباه در تعیین ارزش کالا یا انتخاب کد تعرفه می‌تواند باعث افزایش هزینه‌ها یا حتی جریمه شود. به همین دلیل، تنظیم اظهارنامه معمولاً توسط ترخیص‌کاران حرفه‌ای انجام می‌شود تا روند ترخیص دقیق‌تر، سریع‌تر و بدون ریسک طی شود.

دلیل اهمیت مراحل ترخیص کالا از گمرک

اهمیت مراحل ترخیص کالا از گمرک از اینجا ناشی می‌شود که هر اشتباه کوچک می‌تواند زمان تحویل کالا را به ‌طور جدی به تأخیر بیندازد و هزینه‌های اضافی ایجاد کند. آشنایی با روندهای اداری، مدارک لازم و مقررات گمرکی کمک می‌کند کالا بدون توقف‌های غیرضروری و جریمه‌های احتمالی از گمرک عبور کند. وقتی این مراحل درست و دقیق انجام شوند، زنجیره تأمین روان‌تر حرکت می‌کند، هزینه‌ها کاهش می‌یابد و واردکننده می‌تواند با خیال راحت کالا را در زمان مناسب دریافت یا ارسال کند.

شرایط و قوانین ترخیص کالا در گمرک ایران

مسیرهای گمرکی

در روند ترخیص کالا از گمرک، هر محموله براساس میزان ریسک، نوع کالا، سوابق واردکننده و وضعیت اسناد، در یکی از مسیرهای گمرکی قرار می‌گیرد. هدف این تقسیم‌بندی، کنترل دقیق‌تر کالاها و جلوگیری از بروز تخلف، تأخیر یا مشکلات قانونی است. این مسیرها تعیین می‌کنند که بررسی‌ها تا چه حد دقیق و زمان‌بر خواهند بود.

مسیر سبز گمرکی

در مسیر سبز، کالا کمترین میزان ریسک را دارد و معمولاً نیاز به بازرسی فیزیکی یا بررسی‌های پیچیده اسنادی نیست. کارشناسان گمرک تنها یک کنترل اجمالی انجام می‌دهند و پس از تأیید، کالا مستقیم به مرحله خروج هدایت می‌شود. بسیاری از کالاهایی که استاندارد اجباری ندارند یا توسط شرکت‌های تولیدی خوش‌سابقه اظهار می‌شوند، در این مسیر قرار می‌گیرند. به همین دلیل، ترخیص در مسیر سبز سریع و بدون توقف‌های غیرضروری انجام می‌شود.

مسیر زرد گمرکی

در مسیر زرد تمرکز بیشتر بر بررسی اسناد است و نیازی به ارزیابی فیزیکی کالا وجود ندارد، مگر در موارد خاص. کارشناسان گمرک مدارک را با دقت بررسی کرده و مطابقت آن‌ها با اطلاعات اظهارشده را ارزیابی می‌کنند. معمولاً کالاهایی که نیازمند مجوزهای استاندارد، وزارت بهداشت یا سایر سازمان‌های ناظر هستند در این مسیر قرار می‌گیرند. به دلیل بررسی دقیق اسناد، ترخیص در مسیر زرد ممکن است چند روز زمان ببرد و سرعت مسیر سبز را نداشته باشد.

مسیر قرمز گمرکی

مسیر قرمز سخت‌گیرانه‌ترین مسیر گمرکی است و کالاهای قرارگرفته در آن نیاز به بازرسی کامل اسناد و بررسی فیزیکی دارند. در این مرحله، بسته‌ها باز شده و ارزیاب گمرک تمام جزئیات را با اظهارنامه مطابقت می‌دهد. اگر ضروری باشد، نمونه‌برداری یا آزمایش نیز انجام می‌شود. کالاهایی با ریسک بالا، سوابق نامشخص، یا مواردی که احتمال تخلف در آن‌ها مطرح است، در این مسیر قرار می‌گیرند. همین بررسی‌های دقیق باعث می‌شود ترخیص در مسیر قرمز زمان‌برتر از سایر مسیرها باشد.

ترخیص مشروط کالا در گمرک به چه معناست؟

گاهی هنگام ورود برخی محموله‌ها به کشور، گمرک اجازه ترخیص را فقط زمانی صادر می‌کند که شرایط مشخصی از سوی واردکننده رعایت شده باشد. این وضعیت معمولاً برای کالاهایی مطرح می‌شود که حساسیت بیشتری دارند یا نیازمند مجوزهای تخصصی هستند؛ مثل دارو، تجهیزات پزشکی یا مواد شیمیایی. در چنین حالتی، کالا تا زمانی که مدارک لازم ارائه نشود یا تعهدات مالی و قانونی تکمیل نگردد، در انبار گمرک باقی می‌ماند. به همین دلیل، ترخیص مشروط کالا معمولاً زمان‌برتر است و نیاز به دقت و پیگیری بیشتری از سوی واردکننده دارد.

مراحل ترخیص کالا از گمرک

گاهی روند ترخیص کالا از گمرک پیچیده‌تر از چیزی است که به ‌نظر می‌رسد و برای انجام درست آن باید مراحل مختلف با دقت طی شوند تا کالا بدون تأخیر یا مشکل قانونی آزاد شود.

• دریافت کوتاژ و تعیین مسیر اظهارنامه: پس از ثبت اظهارنامه، گمرک یک شماره کوتاژ صادر می‌کند و محموله را براساس ریسک در مسیر سبز، زرد یا قرمز قرار می‌دهد. این مسیر تعیین می‌کند که میزان بررسی اسنادی و فیزیکی کالا چقدر باشد.
• کنترل و ارزیابی کالا: در مسیر سبز بررسی‌ها حداقلی است و کالا سریع آزاد می‌شود. در مسیر زرد اسناد با دقت بیشتری بررسی می‌شوند اما معمولاً بازدید فیزیکی انجام نمی‌شود. مسیر قرمز شامل بازرسی کامل محموله و مطابقت آن با اظهارنامه است که زمان بیشتری نیاز دارد.
• دریافت مجوزهای لازم: بسته به نوع کالا، ممکن است نیاز به مجوزهای استاندارد، بهداشت، انرژی اتمی، تجهیزات پزشکی و… باشد. این مدارک باید پیش از ادامه روند ترخیص تهیه و تأیید شوند تا کالا مجاز به ورود باشد.
• کارشناسی تعرفه و ارزش کالا: کارشناس گمرک HS Code صحیح را تعیین و ارزش کالا را براساس فاکتور، بیمه و هزینه حمل بررسی می‌کند. اختلاف در این بخش می‌تواند فرآیند را طولانی کند یا هزینه‌ها را تغییر دهد.
• صندوق و پرداخت حقوق و عوارض: پس از تأیید ارزش و تعرفه، واردکننده باید حقوق ورودی، مالیات‌ها و عوارض گمرکی را پرداخت کند. بعد از ثبت پرداخت و تأیید آن، پروانه سبز صادر می‌شود که یکی از مهم‌ترین مراحل ترخیص است.
• بارگیری و تحویل کالا از انبار گمرک: پس از صدور پروانه، هزینه‌های انبارداری تسویه می‌شود و مجوز بارگیری صادر خواهد شد. سپس کالا به صاحب آن یا نماینده قانونی تحویل داده می‌شود و آماده خروج از گمرک می‌گردد.
• مرحله خروج کالا: در آخرین مرحله، انباردار بیجک خروج صادر می‌کند و پس از کنترل اسناد و بازرسی نهایی توسط مأموران گمرک، کالا اجازه خروج پیدا می‌کند. از این لحظه، محموله می‌تواند در اختیار شرکت حمل‌ونقل قرار گیرد یا مستقیماً به مقصد نهایی منتقل شود.

اسناد و مدارک موردنیاز برای ترخیص کالا از گمرک

فرآیند ترخیص کالا زمانی بدون دردسر انجام می‌شود که مدارک لازم به‌ صورت کامل، دقیق و مطابق با مقررات تهیه شده باشد. نوع کالا، شیوه واردات و قوانین جاری می‌توانند تعیین کنند که چه اسنادی باید ارائه شود، اما برخی مدارک تقریباً در تمام پرونده‌ها مشترک هستند و پایه اصلی ترخیص را تشکیل می‌دهند.

اسناد مربوط به حمل و ورود کالا

• بارنامه
• قبض انبار
• ترخیصیه

اسناد تجاری و مالی

• پیش‌فاکتور
• فاکتور فروش
• گواهی مبدأ
• فهرست عدل‌بندی  (Packing List)

مدارک مربوط به صاحب کالا

• کارت بازرگانی
• کارت ملی (اصل و کپی)

مدارک نماینده قانونی

• وکالت‌نامه رسمی یا محضری
• کارت حق‌العملکاری (در صورت وجود)
• معرفی‌نامه برای گمرک
• کارت ملی (اصل و کپی)

اهمیت مجوزهای گمرکی برای ترخیص کالا

• مجوز اداره استاندارد: نشان می‌دهد کالا با استانداردهای ملی سازگار است و از نظر کیفیت و ایمنی مشکلی ندارد.
• مجوز وزارت راه یا حمل‌ونقل: تأیید می‌کند حمل کالا مطابق قوانین حمل‌ونقل انجام شده و از نظر ایمنی مشکلی ندارد.
• مجوز قرنطینه نباتی: مانع ورود آفات و بیماری‌های گیاهی به کشور می‌شود و از کشاورزی داخلی حفاظت می‌کند.
• مجوز قرنطینه مرزی: برای کنترل سلامت محصولات حیوانی و گیاهی و جلوگیری از شیوع بیماری‌ها صادر می‌شود.
• مجوز بهداشت: تضمین می‌کند کالاهای مرتبط با سلامت عمومی، مواد غذایی یا محصولات آرایشی و بهداشتی ایمن هستند.
• مجوز مبارزه با مواد مخدر: برای جلوگیری از ورود کالاهای مشکوک یا مرتبط با مواد مخدر صادر می‌شود.
• مجوز ارشاد: کالاهای فرهنگی مانند کتاب، فیلم یا محصولات رسانه‌ای را از نظر محتوا و مطابقت با قوانین بررسی می‌کند.
• مجوز وزارت ارتباطات: تجهیزات ارتباطی و مخابراتی را از نظر فنی و امنیتی تأیید می‌کند.
• مجوز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: کالاهای مرتبط با کودکان از نظر ایمنی، محتوا و استاندارد بررسی می‌شود.
• مجوز سازمان انرژی اتمی: برای کالاهایی صادر می‌شود که در حوزه مواد یا تجهیزات هسته‌ای قرار می‌گیرند و نیازمند کنترل‌های ایمنی ویژه هستند.
• مناطق آزاد: در این مناطق، برخی رویه‌ها ساده‌تر است و مجوزهای مربوط به ورود کالا با هدف تسهیل تجارت صادر می‌شود.

بهترین شرکت برای ترخیص کالا از گمرک

انتخاب بهترین شرکت برای ترخیص کالا از گمرک زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم کوچک‌ترین خطا در روند اداری می‌تواند باعث تأخیر، جریمه یا رسوب کالا شود. مجموعه‌هایی مانند OCS که سابقه‌ای طولانی در حمل‌ونقل بین‌المللی و شبکه‌ای گسترده در کشورهای مختلف دارند، معمولاً عملکرد دقیق‌تری در مدیریت اسناد، پیگیری مجوزها و انجام مراحل ترخیص ارائه می‌دهند. حضور رسمی بهترین شرکت پست بین المللی در ایران باعث شده خدمات ترخیص کالا با سرعت، نظارت حرفه‌ای و اطمینان بیشتری انجام شود.

انواع کالا برای ترخیص از گمرک

شناخت انواع کالاهایی که امکان ترخیص از گمرک را دارند، کمک می‌کند واردکننده مسیر درست را انتخاب کرده و از بروز مشکلات قانونی یا تأخیرهای غیرضروری جلوگیری شود.

• کالای مجاز: کالاهایی که بدون نیاز به مجوزهای خاص قابل ترخیص هستند و تنها با ارائه اسناد اصلی گمرکی آزاد می‌شوند.
• کالای مشروط: محصولاتی که برای ترخیص نیازمند دریافت مجوز از سازمان‌های مربوطه هستند؛ مانند استاندارد، بهداشت یا وزارت صنعت.
• کالای ممنوعه: اقلامی که واردات آن‌ها بر اساس قوانین کشور ممنوع است و امکان ترخیص ندارند. برای اطلاع از لیست ممنوعات پست بین المللی ، مقاله مربوط را مطالعه کنید.

نمونه‌ای از کالاهای قابل ترخیص

• مواد شیمیایی کارخانه‌ای
• ماشین‌آلات خط تولید
• صنایع چوب
• لوله و اتصالات
• آهن‌آلات و ورق استیل
• ماشین‌آلات صنعتی و قالب‌سازی
• دستگاه‌های لیزر صنعتی
• شیرآلات و تجهیزات نفت و گاز
• دستگاه CNC و فلنج‌ها
• تجهیزات نساجی و بافندگی
• کابل برق و لوازم یدکی
• لوله و مته حفاری
• تجهیزات نیروگاهی
• ماشین‌آلات بازیافت
• کاغذ، مقوا و سلولز
• تجهیزات نظافتی
• صنایع برق، الکترونیک، کشاورزی، باغبانی و دامداری

ترخیص کالا بدون ثبت سفارش

مهم ترین گمرک های ایران برای ترخیص کالا

گمرک‌های مختلف کشور هرکدام با توجه به موقعیت جغرافیایی و امکانات زیرساختی‌شان نقش مهمی در ترخیص کالا دارند و انتخاب درست مسیر می‌تواند روند واردات را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کند. در ادامه، مهم‌ترین گمرک‌های ایران و ویژگی‌های هرکدام را مرور می‌کنیم:

• گمرک امام خمینی: این گمرک به ‌دلیل قرارگیری در پایتخت و دسترسی راحت به شبکه حمل‌ونقل، یکی از شلوغ‌ترین نقاط ترخیص کالا در ایران است و بسیاری از محموله‌های هوایی از این مسیر وارد کشور می‌شوند.
• گمرک بندر انزلی: به ‌دلیل قرار داشتن در ساحل دریای خزر، نقش کلیدی در تجارت با کشورهای همسایه شمالی دارد و یکی از مهم‌ترین مراکز ترخیص کالاهای وارداتی از مسیر دریایی محسوب می‌شود.
• گمرک شهریار: این گمرک در نزدیکی تهران واقع شده و به‌ دلیل دسترسی خوب به جاده، خطوط ریلی و خدمات ترانزیتی، برای بسیاری از واردکنندگان گزینه‌ای سریع و امیدوارکننده است.
• گمرک بندرعباس: بزرگ‌ترین دروازه واردات دریایی کشور است و به دلیل اتصال به خطوط ریلی و جاده‌ای، بخش عظیمی از کالاهای وارداتی از این بندر ترخیص می‌شود. سرعت جابه‌جایی و ظرفیت بالا از مهم‌ترین مزیت‌های آن است.
• گمرک بازرگان: در مرز ایران و ترکیه قرار دارد و به ‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مسیرهای زمینی تجارت با اروپا شناخته می‌شود. حجم بالایی از کالاهای ترانزیتی نیز از این مسیر عبور می‌کنند.
• گمرک خرمشهر: در جنوب کشور و نزدیک مرز آبی عراق قرار گرفته و به‌دلیل داشتن امکانات بندری، برای صادرات و واردات کالاهای حجیم و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• گمرک بوشهر: یکی از گمرک‌های مهم خلیج فارس است و به ‌خصوص در زمینه تجارت دریایی نقش پررنگی دارد. ترخیص کالاهای صنعتی، غذایی و مواد اولیه در این گمرک بسیار رایج است.

هزینه ترخیص کالا از گمرک

سوالات متداول درباره ترخیص کالا از گمرک

کلام آخر

ترخیص کالا از گمرک زمانی بدون دردسر پیش می‌رود که تمام مدارک، مجوزها و مراحل قانونی با دقت و برنامه‌ریزی درست انجام شوند. آگاهی از جزئیات این فرآیند، نه ‌تنها سرعت آزادسازی کالا را افزایش می‌دهد، بلکه از هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده و مشکلات اداری نیز جلوگیری می‌کند. با مدیریت صحیح و انتخاب یک تیم متخصص، مسیر واردات یا صادرات بسیار روان‌تر پیش می‌رود و می‌توان با خیال راحت مرحله نهایی زنجیره تجارت را پشت سر گذاشت.